Crkva Crne Gore u diptihu autokefalnih crkava (London, 1857)

Piše: Vladimir Jovanović

Sredinom 19. vijeka u Zapadnu Evropu, od diplomatskih misija u Carigradu, iz Rusije, ili iz 1832. osnovane Kraljevine Grčke, pribavljeni su i potom u raznim javnim publikacijama preštampavani, interpretirani ili referencirani svešteni diptisi ili katalozi Svete Istočno-pravoslavne Crkve. Jedan od takvih publikuje i „The Rambler”, katolički časopis koji je izlazio u Londonu.

U broju iz novembra 1857. godine (Vol. III, part XLII), objavljena je opsežna studija „The Russian Church”, a unutar nje i „kratak statistički prikaz Istočne crkve (Oriental Church)”, koji je, kako se navodi, pribavljen iz Petrograda.

„Ujedinjena Istočno-pravoslavna Crkva ima 279 arhijereja, koji u svojoj jerarhijskoj organizaciji tvore odvojene grupe, sa ustavom donekle analognim onim Njemačke konfederacije”, piše „The Rambler”.

„To nije toliko jedna Crkva koliko KONFEDERACIJA DESET NEZAVISNIH CRKAVA (confederation of ten independent Churches) – ako to možemo nazvati konfederacijom, u kojoj nema centralne vlasti”.

„Dakle, 279 arhijereja su, kao što smo rekli, podijeljeni u deset grupa, vrlo nejednakih po važnosti i broju hrišćana koji su im podređeni. Svaka od ovih deset grupa, ili Crkve, NEZAVISNA JE (is independent)”, nastavlja londonski časopis. „Poređenje se može izvršiti u nekoliko drugih detalja; za koje nemamo prostora, jer nam je cilj dati kratak statistički prikaz različitih crkava”.

Pomjesne autokefalne crkve „The Rambler” navodi po poretku u sveštenim diptisima, a Crkva Crne Gore je na devetome mjestu: 1. Crkva Carigrada (The Church of Constantinople), 2. Crkva Aleksandrije (The Church of Alexandria), 3. Crkva Antiohije (The Church of Antioch), 4. Crkva Jerusalima (The Church of Jerusalem), 5. Ruska crkva (The Russian Church), 6. Crkva ostrva Kipar (The [Church of] Isle of Cyprus), 7. Crkva u Austriji (The Orientals in the Austrian), 8. Crkva Gore Sinajske (The Church of Mount Sinai), 9. CRKVA CRNE GORE (The Church of Montenegro), 10. Grčka crkva (The Hellenic Church).

Ovaj diptih, uočavate, identičan je poretku pomjesnih autokefalnih crkava iz Nomokanona „Σύνταγμα” Vaseljenske Majke-Crkve (V, 1855), kao i onovremenih kataloga („Списокъ”) Ruske crkve, sve do docnijih priznanjâ autokefalija novih crkava, Srpskoj, Rumunskoj, etc. Za našu Crkvu „The Rambler” navodi:

„Crkva Crne Gore takođe [kao i Crkva Gore Sinajske – prim] ima samo jednoga arhijereja, zvanog Mitropolit Skenderije i Primorja, Arhiepiskop Cetinja, Egzarh Svete Stolice u Peći, Gospodar Crne Gore i Brda. Ranije je imao i duhovnu i svjetovnu vlast; nedavno mu je [1852. godine – prim] potpuno uskraćeno ovo drugo”.

Cijenim da je interesantno i zapažanje o Vaseljenskoj Majci-Crkvi, njezinoj ondašnjoj podređenosti Sultanu i Osmanskoj carevini. Nota bene, za razliku od pravoslavnih Crnogoraca u slobodnoj Knjaževini Crnoj Gori, kao i Grka u Kraljevini Grčkoj, Vaseljenski Patrijarh je na Balkanu u to vrijeme još prvojerarh Srba, Bugara, Makedonaca, zatim pravoslavnih Albanaca i Rumuna: eparhije u Turcima vazalnoj Kneževini Srbiji su mu podeđene, uostalom, kao i eparhije u Bosni i Hercegovini, na Kosovu, Makedoniji, Albaniji, Bugarskoj, Vlaškoj, Moldaviji… Dakle, „The Rambler” piše:

„Carigradski patrijarh dugo se pretvarao da vrši vlast nad svim tim crkvama, uzorkujući niz vjerskih pobuna u kojima je uzastopnim rasparčavanjem ovih deset crkava steklo svoju NEZAVISNOST. Čini se da Carigradska crkva prati sudbinu Turskoga carstva; svaka nacionalnost, dok se budi u slobodi nastojeći da se otrese osmanskoga jarma, takođe želi da osnuje NACIONALNU NEZAVISNU CRKVU (national independent Church). Teško je reći, ali nije ništa manje tačno, da je Sultan stoljećima bio, ne samo tiranin, već i spasitelj Carigradske patrijaršije. Međutim, ova snažna podrška sada propada”…

.

.