Karađorđevići se krštavali, vjenčali i sahranjivali u autokefalnoj Crnogorskoj crkvi (2)
Piše: Vladimir Jovanović
„Glavno” krštenje Karađorđevićâ u autokefalnoj Mitropoliji crnogorskoj – Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi nije bilo Aleksandrovo – đed po majci Nikola Petrović-Njegoš mu je tepao „Sandro”, ali on je mrzio taj svoj nadimak – nego tadašnjega prvoga muškoga potomka Petra i Ljubice-Zorke Karađorđević: to je bio Đorđe, rođen 1887. godine.
No, mlađi sin, Aleksandar, uz pomoć docnije prozvane „Crne ruke”, prevratničke klike srpskih oficira koji 1903. kraljeubistvom Obrenovića dovedoše Karađorđeviće na vlast, biće 1909. proglašen nasljednikom – a Đorđe „neuračunljivim”. Aleksandar će 1914. uz isto jezgro klike de facto zbačiti i oca s vlasti, preuzevši upravljanje Kraljevinom Srbijom pod firmom regentstva, e da bi 1917. u Solunu pobio i glavešine „Crne ruke”.
Ako je mogao tako postupiti sa rođenim bratom i ocem, te sa oficirima, kojima je mnogošta dugovao, bio je „Sandro” okrutan i prema đedu po majci!…
Karađorđevići se u autokefalnoj Mitropoliji crnogorskoj – Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi nijesu samo krštavali, nego i vjenčavali ii sahranjivali, takođe slavili slave i imendane.
Petar Karađorđević, emigrantski knez u stalnim novčanim dugovima, jedno vrijeme skrasio se u Knjaževini Crnoj Gori. Tu ga je Knjaz udomio i vjenčao 1883. sa najstarijom svojom šćerkom Ljubicom-Zorkom. Vjenčanje je, dočim, „nož u srce” tadašnjim crnogorsko-srpskim odnosima – kralj Srbije Milan Obrenović je „van sebe”, etc.
Sâm obred vjenčanja takođe je obavljen u autokefalnoj Crkvi. Službom je načelstvovao tadašnji njezin poglavar – mitropolit Visarion Ljubiša.
Hroničari o svadbi na Cetinju bilježe da „dični i uzorni mladenci krenuše na vjenčanje: Zorka je išla sa ocem, a knez Petar sa knjaginjom Milenom, veseli svatovi su ih pratili do Manastira”, a „zvona su ujednačeno zvonila, nebo se prolamalo od tutnjave topova, svilene zastave bojišta su se viorile – sa Vučjega dola i druge”.
„Čim su ušli u sveti hram Manastira, mitropolit Visarion je započeo svečanu molitvu: mladenci su stajali tihi, srećni na pijedestalu i bili sve vrijeme u centru pažnje. Zlatne krune im je na glave stavljao Mitropolit”.
U narednih sedam gdina, Petar i Zorka su dobili petoro đece: uz Đorđa i Aleksandra, Jelenu (1884), Milenu (1886) i Andriju (1890). Sva đeca su, naravno, krštena u Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi. Milena i Andrija Karađorđević su umrli kao đeca.
Nakon što je knjaginja Zorka rodila treće muško dijete – Andriju, došlo je do komplikacija i 4. marta 1890. ona je umrla. „Poslije smrti, položeno je mrtvo tijelo blaženoupokojene Knjaginje na mrtvački odar u Njenoj spavaćoj sobi. Zatim preosvešteni g. Mitropolit sa protođakonom Radičevićem i protojerejem Matanovićem, počeše čitati zaupokojene molitve i jevanđelja”.
Na dan pogreba, bilježi „Glas Crnogorca”, „Preosvešteni g. Mitropolit” – Mitrofan Ban, poglavar Crkve – „sa sveštenicima tužnim i tihim glasom zapojaše: ‘Svjati Bože’ i ova tužna povorka sa nebrojenim pratiocima krene u mitropolitsku sabornu crkvu kroz redove oružanih vojnika. U crkvi je bio podignut veličanstveni katafalk na koji je položeno mrtvo tijelo”.
Dodaje se da je „uz gruvanje topova i pucnjavu plotuna vojničkijeh četa, orošeno mrtvo tijelo mnogim srodničkim i narodnim suzama, predato materi zemlji u utornik 6. o.m. u 3 časa i po po podnevu. ‘Gospod dade, Gospod uze; da je blagosloveno sveto ime Gospodnje”.
Četiri dana kasnije, 10. marta 1890, navodi se da novorođeno dijete, „bješe opasno obolio”, te je śutradan kršteno – dobi ime Andrija. U poneđeljak 12. marta 1890. dijete uslijed infekcije umire.
Opijelom je načelstvovao mitropolit Mitrofan. Tijelo je „sa blagoslovom Preosveštenog Mitropolita i ostalijeh sveštenika, položeno, u prisustvu Njihovijeh Visočanstava [knjaza Nikole i knjaginje Milene], Njihovijeh Svjetlosti knjaza Petra, Arsenija [Karađorđevića, brata Petrova] i ostalijeh članova vladalačkog Doma, u novi grob, uz grob prerano umrle majke!”
Karađorđevići su 25. novembra/8. decembra slavili Svetoga Klimenta Rimskoga kao porodičnu slavu. Ta drevna slava, prema nekim tumačenjima, svjedoči da su Karađorđevići albanskoga etničkoga porijekla – iz plemena Klimenta, kao i da su nekad bili rimokatolici.
Izgubivši suprugu i dijete po porođaju, Petar Karađorđević je od poglavara naše autokefalne Crkve tražio da promijeni slavu. Mitropolit Mitrofan mu je odobrio. Upravo od 1890. Krađorđevići slave Svetoga Andriju (Andreja) Prvozvanoga (30. novembra/13. decembra).
Po dolasku na vlast u Srbiji, Karađorđević je na Oplencu kod Topole podigao porodičnu zadužbinu. Posmrtni ostaci knjaginje Zorke, njezine đece Milene i Andrije, te Đorđa – brata Petra Karađorđevića – otkopani su 11. marta 1912. iz porte Cetinjskoga manastira i odnijeti na Oplenac.
Nad otkopanim kovčezima „kratak pomen” obavi Miron Medenica, iguman Cetinjskoga manastira i član Sv. Sinoda autokefalne Crnogorske crkve, a na parastosu su „činodjejstvovali Njegovo Visokopreosveštenstvo Gospodin Mitropolit Mitrofan i Njegovo Preosveštenstvo Gospodin Episkop Kiril sa mjesnim sveštenstvom”.
Na Zorkinoj nadgrobnoj ploči, ispred Cetinjskoga manastira, uklesan je bio, uz grb Srbije i – grb Crne Gore, što nije bio slučaj kod drugih tu pokopanih Karađorđevića.
„Na ploči su dva državna grba, Crne Gore i Srbije, a pod njima je natpis: Knjaginja Ljubica – Zorka P. Kara-Đorđevića, ćerka Nj. V. Knjaza Nikole, rođena na Cetinju 11. decembra 1864., udala se 30. julija 1883., prestavila se 4. marta 1890”.
***
Tokom nedavne rasprave u crnogorskome parlmentu, čula se tvrdnja da je Aleksandar Karađorđević „jedini kralj koji je rođen na Cetinju”. Nije naodmet reći – to nije tačno; sve i da jeste, ta činjenica doslovno ne znači ništa…
Njeguši su, tradicionalno, rodno mjesto državotvorne i svetorodne loze Petrovića-Njegoša.
Međutim, na Cetinju je 1871. rođen princ – prijestolonasljednik Danilo Petrović-Njegoš. On je shodno čl. 19 Ustava Kraljevine Crne Gore, po upokojenja svoga oca, 17. februara/2. marta 1921. proglašen za Kralja Crne Gore.
Kraljevina Crna Gora je u to vrijeme još priznata od većine velikih sila, a Aleksandar Karađorđević nije tada kralj Kraljevine SHS, nego njezin regent – kralj će postati docnije, 16. avgusta 1921. godine.
O stupanju Danila na crnogorsko prijestolje je objavljena službena deklaracija „Crnogorskom narodu i vojsci!”
Danilo je ubrzo abdicirao u korist sinovca Mihaila Petrovića-Njegoša, a do njegova je punoljetstva za namjesnicu određena kraljica Milena…
(Kraj)
