Komiti iz Šavnika – Za pravo, čast, slobodu i nezavisnost Crne Gore (7)

Piše: Vladimir Jovanović

Slijedi popis boraca Za pravo, čast, slobodu i nezavisnost iz sreza Šavničkoga, koji je, poslije 1918, obuhvatao ranije kapetanije u Durmitorskoj oblasti Kraljevine Crne Gore: Drobnjačku (Šavnik), Uskočku (Boan), Jezersku (Žabljak), Šaransku (Njegovuđa), Župo-pivsku (Goransko) i Planino-pivsku (Trsa).

Na popisu su komiti, zatim pripadnici crnogorske vojske u egzilu, glavari sumnjičeni od okupacionih vlasti za pripremanje ustanka, istaknuti komitski jataci…

Spisak, naravno, nije konačan, savakako je neuporedivo veći, te ga treba više posmatrati kao svojevrsni reprezentativni uzorak. Na primjer, uzmimo kapetaniju Uskočku, u kojoj se, po procjenama, broj crnogorskih ustanika kretao 400-1.000. Iz Boana je u septembru 1919. uhapšeno i u okupacioni zatvor u Nikšiću sprovedeno najmanje 150 Uskoka, no ni njihova imena nijesu poznata, jer je ogromna arhivska dokumentacija, o tom i svim drugim povezanim zbivanjima, davno uništena, a svjedoci nijesu među živima.

U nastavku je, dakle, spisak, a prezimena su data po abecednome redu..

MILIVOJE ABAZOVIĆ, iz Pošćenja (Šavnik), član komitske grupe Petra Dakića (o Petru vidi dolje), okupacioni sud u Nikšiću mu 1922. izrekao kaznu od pet godina, robijao u Zenici.

JOKO ADŽIĆ (1860-1923), iz sela Lisina (Plužine), crnogorski brigadir, sin junaka Vula Adžića, ratni komandant Durmitorske brigade, Srbi ga krajem 1919. hapse, sužanj u podgoričkoj Jusovači do početka 1921, takođe mu opljačkali i zapalili kuću (kulu) u Plužinama.

MIHAILO ADŽIĆ (1895-1985), iz Plužina, sin brigadira Joka Adžića, diplomirani pravnik, član Crnogorske (federalističke) stranke, 1932. izabran za predśednika Župo-pivske opštine, od 1938. poslanik Skupštine Kraljevine Jugoslavije.

RADUL ADŽIĆ, iz Plužina, komita.

PETAR ALEKSIĆ, iz Malinska (Šavnik), član komitske grupe Milutina-Muja Bašovića.

SEKULE ALEKSIĆ, iz Grabovice (Šavnik), komita, predao se 23. juna 1921.

RADONJA ANĐELIĆ, iz Šaranaca (Žabljak), glavu mu okupcione vlasti ucijenile na 30.000 dinara, posljednji komita u durmitorsko-pivskome kraju, ubijen 6. januara 1928. u planini Ivici (Šavnik).

GAVRO AŠANIN, iz Tepaca (Žabljak), okupacioni sud mu 1926. izrekao kaznu od 10 godina u lakom okovu, robijao u Zenici.

ILIJA AŠANIN, iz Tepaca (Žabljak), jedan od poznatijih crnogorskih komita (vidi peti nastavak feljtona na linku dolje), okupacioni sud mu 1926. izrekao kaznu vječite robije u lakom okovu, robijao u Zenici, kazna mu 1929. amnestijom smanjena na 20 godina, novom amnestijom 1934. uslovno pušten na slobodu, učesnik 1941. bitke na Pljevljima, simpatizer Narodnooslobodilačke borbe, umro u dubokoj starosti.

PETAR-MUJO AŠANIN, iz Tepaca (Žabljak), komita, Srbi ga ubili 14. maja 1922. na Broćancu kod Nikšića.

VIDAK R. AŠANIN, iz sreza Šavničkoga, komitski jatak, 1927. na listi poslaničkih kandidata Crnogorske (federalističke) stranke.

JAKOV BADNJAR, iz Podgore (Žabljak), na spisku pripadnika crnogorske kraljevske vojske u egzilu.

JEVREM BADNJAR, iz Podgore (Žabljak), na spisku pripadnika crnogorske kraljevske vojske u egzilu.

MILUTIN-MUJO BAŠOVIĆ, iz Pošćenja (Šavnik), jedan od najpoznatijih crnogorskih komita (vidi drugi nastavak feljtona), Srbi ga ubili 28. decembra 1924. u Šćepan dolu kod Nikšića.

LAZAR BULIĆ, iz Krša (Žabljak), vodnik, na spisku pripadnika crnogorske kraljevske vojske u egzilu.

GRUJICA ČUPIĆ, iz Merulje (Šavnik), od oca Lazara, komitovao još od austrougarske okupacije s braćom Đorđijem i Simeunom, 1917. razoružao žandarmerijsku stanicu u Gornjoj Bukovici. Borbu nastavio protiv Srba, okupacioni sud mu 1920. izrekao kaznu robije od 20 godina, robijao u Zenici.

PETAR DAKIĆ, iz Male Crne Gore (Žabljak), predvodio jednu od najvećih komitskih grupa tokom austrougarske okupacije. Nastavio borbu za slobodu, Srbi ga ubili 1921. kod Nikšića.

VUKAŠIN DAKIĆ, iz Male Crne Gore (Žabljak), okupacioni sud mu 1922. izrekao kaznu robije od 11 godina, robijao u Zenici.

MATIJA i MIJUŠKO GAGOVIĆ, iz Dragaljeva (Šavnik) od okupacionih vlasti sredinom 1923. identifikovani kao jataci komitske grupe Mulitina-Muja Bašovića.

JOVAN GAŠIĆ, iz Godielja (Šavnik), na spisku pripadnika crnogorske kraljevske vojske u egzilu.

TODOR GAŠIĆ, iz Godielja (Šavnik), na spisku pripadnika crnogorske kraljevske vojske u egzilu.

RISTO GLOMAZIĆ, iz Donjih Rudinaca (Plužine), komita.

SAVO GRBOVIĆ, iz Pošćenskog kraja (Žabljak), prema depešama okupacionih vlasti u komite se odmetnuo 17. juna 1923.

ILIJA GOJKOVIĆ, iz Maguda (Plužine), Srbi mu krajem 1919. hapsili oca Sima kao taoca dok se ne preda.

PAVLE GOLOVIĆ, iz Pošćenja (Šavnik), prema depešama okupacionih vlasti odmetnuo se u komite 13. decembra 1921. godine.

DUŠAN GOLUBOVIĆ, iz Malinska (Šavnik), komita, srpske okupacione vlasti ga oglasile za „hajduka”, predao se 23. juna 1921.

DRAGIŠA GRDINIĆ, iz Bara Sirovačkih, komita, srpski okupacioni sud mu 1920. izrekao kaznu od 20 godina, robijao u Zenici.

RADO[J]ICA GRDINIĆ, iz Bara Sirovačkih (Šavnik), poznati komita još iz austrougarske okupcije, od 1918. najprije plaćenik Srba, potom se prikuljučuje komitima, dolazi u kamp crnogorske vojske u Italiji, vratio se u Crnu Goru i nastavio borbu, okupacione vlasti u proljeće 1921. oglašavaju ga za „hajduka”.

STANKO GRUBAČ, iz Crkvičkoga polja (Plužine), crnogorski komandir (major) iz Nikšića, Srbi ga uoči Božićnoga ustanka hapse, februara 1919. na popisu zatvorenika Jusovče u Podgorici.

MITAR JAKIĆ, iz Dobrih Sela (Šavnik), komita, srpski okupacioni sud mu 1921. izrekao kaznu od 20 godina u lakom okovu, robijao u Zenici.

MIHAILO JANJIĆ, iz Malinska (Šavnik), na spisku pripadnika crnogorske kraljevske vojske u egzilu, vodnik.

MILIĆ JANJIĆ, iz Malinska (Šavnik), član komitske grupe Milutina-Muja Bašovića, Srbi ga 1921. Oglasili za „hajduka”.

RISTO JOKANOVIĆ, iz Trse (Plužine), član komitske grupe Petra Dakića.

ĐURO JOKOVIĆ, iz Gornje Brezne (Plužine), na spisku pripadnika crnogorske kraljevske vojske u egzilu.

MILIVOJE KARADŽIĆ, plemenski kapetan drobnjački, srpske okupacione vlasti ga sumnjičile za pripremanje ustanka, član Crnogorske (federalističke) stranke, ubili ga 1942. komunisti.

ILIJA KECOJEVIĆ, iz Boričija (Plužine), crnogorski poručnik, jedan od lokalnih vođa komita, predao se srpskim okupacionim vlastima 19. februara 1920, član Crnogorske (federalističke) stranke, ubili ga 1942. komunisti.

MIRKO KNEŽEVIĆ, iz Šaranaca (Žabljak), komita od austrougarske okupacije, Srbi ga ubili 1921. pod komandom žandarmerijskoga p.puk. Dragutina Hurkijevića. Navodi se u službenome izvještaju da „odmetnik nije se žandarmima predao, nego se protivio istima oružjem”.

MLAĐEN KNEŽEVIĆ, iz Miloševića (Šavnik), komita, srpski okupacioni sud mu 5. jula 1920. izrekao kaznu od 18 godina, robijao u Zenici.

MILAN KOSORIĆ, porijeklom iz Drobnjaka (Kosorići su jedno od najstarijih tamošnjih bratstava), na spisku pripadnika crnogorske kraljevske vojske u egzilu, poručnik. Veoma aktivan u crnogorskoj političkoj emigraciji, 1924. član međunarodnoga Udruženja za odbranu slobode Crne Gore u Bergamu (Italija).

MILOŠ KOVAČEVIĆ, iz Žabljaka, član komitske grupe Milutina-Muja Bašovića, Srbi ga ubili 28. decembra 1924. u Šćepan dolu kod Nikšića.

JEVREM KRŠIKAPA, iz Uskoka (Šavnik), rođeni brat kapetana Rada Kršikape, vođe ustanka u srezu Šavničkome. Službovao na dvoru kralja Nikole. Prilikom krunisanja 1910, prema riječim Radosava-Raka Kršikape, „spasio kralju život otkrivši srpsku zavjeru koja je poslala slastičara da ga otruje”. Opisao ga književnik Jevrem Brković u romanu „Monigreni” (1992).

LJUBO KRŠIKAPA, iz Sirovca (Šavnik), dobrovoljac iz Amerike u crnogorskim ratovima 1912-1916, komita

MILEVA KRŠIKAPA, iz Sirovca (Šavnik), koliko je poznato, jedina komitkinja Za pravo, čast, slobodu i nezavisnost.

MILISAV KRŠIKAPA, iz Sirovca (Šavnik), dobrovoljac iz Amerike u crnogorskim ratovima 1912-1916, komita.

MIRKO KRŠIKAPA, iz Sirovca (Šavnik), komita.

PETAR-MIGO KRŠIKAPA, iz Uskoka (Šavnik), čuveni komita još od austrougarske okupacije. Pominje ga u pjesmi Radovan Bećirović-Trebješki. „Desna ruka” kapetana Rada Kršikape tokom ustanka Za pravo, čast, slobodu i nezavisnost Crne Gore. U kući jataka Alekse Tomića na Timaru 1917, u kojoj je bio s komitima Radosavom Mikićem i Jankom Todorovićem, kada je austrougarska patrola izvršila noćni prepad, kuću opkolila a dio patrole upao unutra u namjeri da ga živa uhvate, ubio dvojicu vojnika – jednog udario kundakom puške, „udarac je bio toliko snažan da su mu oči izlećele napolje”, drugog kundakom dotukao – i bačajući bombe se probio iz obruča. Za odmazdu, tada mu je zapaljena kula. Kulu je obnovio, ali mu je Srbi 1919. ponovo zapalili. Likvidirao najmanje dvojicu pripadnika srpskih okupacionih vlasti tokom pokušaja da oslobodi svoje rođake koje su sprovodili u zatvor. Ubijen u svađi.

RADE KRŠIKAPA, iz Sirovca (Šavnik), posljednji uskočki kapetan, vođa ustanka u srezu Šavničkome. Već je, na dosta mjesta, pominjan u ovome serijalu, a u nastavku biće još interesantnih činjenica o njemu…

RADISAV KRŠIKAPA, iz Sirovca (Šavnik), dobrovoljac iz Amerike u crnogorskim ratovima 1912-1916, komita.

RADOŠ KRŠIKAPA, iz Sirovca (Šavnik), u Mostaru 1919. ubio srpskoga oficira koji je, vidjeći na njemu crnogorsku kapu, počeo da ga psuje i vrijeđa kralja Nikolu. Preko Crne Gore i Albanije emigrirao u Gaetu. Na spisku pripadnika crnogorske kraljevske vojske u egzilu, desečar.

RADOVAN KRŠIKAPA, iz Sirovca (Šavnik), komita još od austrougarske okupacije, kada je 1918. ranjen u borbi kod Lipova (Kolašin), nastavio komitovnje protiv srpske okupacije.

TOMO KRŠIKAPA, iz Sirovca (Šavnik), diplomirani pravnik, brat od strica kapetna Rada Kršikape, njegov pomoćnik u ustanku. Uhapšen sredinom 1920. i od okupacionoga suda u Pljevljima osuđen na robiju, 1925. amnestiran. Bio advokat u Beogradu, aktivan u tamošnjem Udruženju Durmitoraca. Istaknuti član Crnogorske (federalističke) stranke. Na Petrovdanskom saboru u julu 1941. član Predśedništva. Ubijen decembra 1941. od komunista.

TRIPKO KRŠIKAPA, iz Sirovca (Šavnik), ratovao 1912-1916. (sanitet), komita.

JOVAN LOPUŠINA, iz Struga (Šavnik), komita još iz austrougarske okupacije, u grupi Ilije Kecojevića. Srbi ga ubili, 1920. posljednje vijesti o njemu iz depeše u kojoj okupacioni vojni komandant iz Kolašina javlja pretpostavljenima da je „ponovo uputio leteći odred u okolinu Javorje – Krnja Jela [Uskoci], jer imam izveštaj da je odmetnik poručnik Kecojević sa Lopušinom i još dva druga bio u ovoj okolini”.

JOVAN MEMEDOVIĆ, iz Šavnika, kapetan, 1906. pogranični komesar na Žabljaku, poslanik Crnogorske narodne skupštine, od srpskih okupacionih vlasti sumnjičen da priprema ustanak, docniji funkcioner i kandidat na poslaničkoj izbornoj listi Crnogorske (federalističke) stranke.

SAVO MEMEDOVIĆ, iz Duži (Šavnik), na spisku pripadnika crnogorske kraljevske vojske u egzilu.

MILADIN MEŠTER, iz Malinska (Šavnik), komitovao u mojkovačkoj grupi Todora Dulovića, okupacioni sud u Kolašinu mu 1926. izrekao kaznu od 20 godina, robijao u Zenici.

GLIGOR MITRIĆ, iz Mratinja (Plužine), komita, Srbi mu krajem 1919. uhapsili oca Jakova kao taoca dok se ne preda

MILENKO MRDAK, iz Rasove (Žabljak), na spisku pripadnika crnogorske kraljevske vojske u egzilu.

IGNJAT MUMIN, iz Kovačke doline (Žabljak), na spisku pripadnika crnogorske kraljevske vojske u egzilu.

RADISAV OBRADOVIĆ, iz Tepaca (Žabljak), komita, okupacioni sud na Cetinju mu 1926. izrekao kaznu od 12 godina u lakom okovu, robijao u Zenici

BLAGOJE RADOJIČIĆ, iz Stabna (Plužine), okupacioni sud u Podgorici izrekao mu 1927. kaznu od 19 godina i osam mjeseci, robijao u Nišu, amnestijom 1934. pušten na uslovnu slobodu.

PETAR ROĆEN, iz Seline (Žabljak), na spisku pripadnika crnogorske kraljevske vojske u egzilu.

MILAN STIJEPOVIĆ, iz Motičkoga Gaja (Žabljak), od oca Ristana-Zela, komita.

RISTAN-ZELE STIJEPOVIĆ, iz Motičkoga Gaja (Žabljak), komita.

NEĐELJKO TASOVAC, iz Miloševića (Šavnik), komita, Srbi mu krajem 1919. oca Mija uhapsili kao taoca dok se ne preda.

MARKO TREBJEŠANIN (1870-1936), iz Struga (Šavnik), protojerej, završio Bogosloviju na Cetinju, rukopoložen 1890. u Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi (Eparhiji zahumsko-raškoj), nastojatej hrama Svetoga Georgija u Tušini i paroh uskočki sa selima Strug, Malinsko i Sirovac, 1911. poslanik Crnogorske narodne skupštine, vojni sveštenik u ratovima 1912-1916, od srpskih okupacionih vlasti sumnjičen za pripremu ustanka, jatak boraca Za pravo, čast, slobodu i nezavisnost.

VOJIN TONČIĆ, iz Male Crne Gore (Žabljak), član komitske grupe Petra Dakića, srpski okupacioni sud u Nikšiću mu 1922. izrekao kaznu od 10 godina, robijao u Zenici, izvršio 1942. samoubistvo u četničkome zatvoru u Kolašinu.

PETAR VUKOVIĆ, iz Mratinja (Piva), član komitske grupe Mihaila Adžića.

VLADO ZMAJEVIĆ, porijeklom iz Drobnjaka (iz bratstva Šljivančanina), dobrovoljac iz Amerike u crnogorskim ratovima 1912-1916, pobjegao iz austrougarske internacije, potom jedan od poznatijih komita, sredinom 1918. ranjen u Crvenoj Lokvi (Mojkovac, na desnoj obali Tare), po srpskoj okupaciji gubi mu se svaki trag, tijelo mu nikad nije pronađeno.

PAVLE ŽIŽIĆ, porijeklom iz Struga (Šavnik), učitelj u Poljima (Mojkovac), član Komunističke partije Jugoslavije. Na parlamentarnim izborima 1920. godine – na kojima su okupacione vlasti zabranile isticanje „zelenaške” liste – „svi Uskoci su glasali za njega”. Izabran za poslanika. Prema podacima okupacionih vlasti, održavao tajne kontakte s komitima na obnovi nezavisne Crne Gore. Otpušten iz službe, suspendovan mu je poslanički mandat. Iz dosija okupacionih vlasti: „G. Pavle Žižić, učitelj u Poljima, sada narodni poslanik u komunističkom bloku, inače aktivni propagator razaranja države i o(t)cepljenja Crne Gore sa agentima neprijateljskim – šumskim razbojnicima i odmetnicima” (Rade Vuković, „Napredni učiteljski pokret u Crnoj Gori između dva rata: 1918-1941”, 1985, 78)…