O zastavi i grbu Knjaževine Crne Gore (11)
Piše: Vladimir Jovanović
Pokušao sam da pronađem dokaze za tvrdnje da glavna vojna zastava (alaj-barjak) Crnogorske vojske, crveni orlaš-barjak s bijelim obrubima, nije i državna zastava Knjaževine i Kraljevine Crne Gore ili obrnuto? Po običaju, skeptici ili hejteri se nijesu potrudili da obrazlože zbog čega to nije bilo moguće.
Praksa da se državni grb – ili njegova prilagođena verzija – nalazi u sredini i najvažnije nacionalne vojne zastave i vojnih zastava uopšte je široko prisutna. Ako je u Evropi državni grb ujedno osnova za glavne vojne zastave, zbog čega nije mogla biti u Crnoj Gori?
Navođenje svih primjera koje sam analizirao bi uzelo previše prostora. Pa ću se – za potrebe ovoga članka – fokusirati na iskustvo kod Rusa i Srba.
Zastava Ruske carevine, na kojoj je i državni grb – njegov centralni dio, dvoglavi crni orao – bila je i glavna zastava oružanih snaga; posebne barjake je imala ratna mornarica, ali je i kod nje glavna zastava carsko-državna s imperijalnim grbom.
Neposredno nakon što je Srbija 22. februara 1882. proglašena za kraljevinu donijet je Zakon o državnome grbu – taj grb je osmislio filolog i političar Stojan Novaković, a nacrtao ga Austrijanac Ernst Kral (docnije, autor i grba Kraljevine SHS). Uredbom o zastavama iz 1884. utvrđeno je da vojne zastave purpurnocrvene boje imaju grb Kraljevine Srbije. Novom Uredbom o zastavama iz 1906. je napuštena purpurnocrvena boja i uvodi se državna crveno-plavo-bijela, ali na srpskim vojnim zastavama ostaje državni grb; koji je, takođe, apliciran i na državnu zastavu. Drugim riječima, između državne i vojne zastave u Kraljevini Srbiji u osnovi – nije bilo razlike.
Nota bene, na svim srpskim grbovima – od 1835. do danas, uključujući i period komunizma, nalaze se „ognjila” ili „ocila” – čitaju ih kao 4xC („Samo sloga Srbina spašava”), a u stvari su preuzeta iz grčko-vizantijske tradicije akronima 4xβ (slovo beta) u značenju: „Car Careva caruje nad carevima” (βασιλεὺς βασιλέων, βασιλεύων βασιλευόντων).
4xC iz srpskoga grba je potpuno nepoznat u crnogorskoj tradiciji, naravno nije ga bilo ni na službenim insigijama crnogorskoga knjaževstva i kraljevstva, ni u crkvama, niti na tepeluku nacionalne crnogorske kape – prišivali su nam ga nakon 1918. kao duplirani falsifikat.
Sada pogledajmo, na primjer, glavni flag ruske carske ratne flote s imperijalnim državnim grbom; tipičnu ondašnju srpsku vojnu zastavu, takođe s državnim grbom; i zastavu iz doba Vizantije sa 4xβ…
.
.
Tokom prvoga Balkanskoga rata, Crnogorska vojska je došla u kontakt sa Srpskom vojskom na prostoru razgraničenja na Kosovu (oblast Metohije), a dvije savezničke vojske su u nekim bitkama sadjejstvovale prilikom opsade Skadra.
Ilustrovalni su srdačni susreti savezničkih vojski. Na drugoj strani, te ilustracije svjedoče i o različitim vojno-državnim insigijama Crnogoraca i Srba.
Evo takvih primjera, s uveličanim fragmentima iz jedne od njih; na prvoj se vidi zajednički napad crnogorskih kolona i srpske kolone s šajkačama kod Skadra; a u pozadini je, i na jednome od planinskih utvrđenja, istaknuta crnogorska državna i glavna vojna zastava…
.
.
.
.
.
Glavne razlikovne elemente državnih grbova crnogorskoga (na slici iznad naslova ovoga članka) i srpskoga, možemo uporediti i u ilustraciji susreta knjaza Nikole i kralja Aleksandra Obrenovića na željezničkoj stanici 1896. godine u Beogradu.
Uz taj prikaz, za kraj ovoga nastavka, objavljujem: grčku i bugarsku propagandu savezništva četiri balkanske države protiv Otomanske carevine iz 1912. godine, koja ističe DRŽAVNE ZASTAVE Crne Gore, Srbije, Grčke i Bugarske; tu je i sjajna kolekcija crnogorskih vojničkih grbova – oficirskih i podoficirskih…
.
.
.
.
.
.
(Nastavlja se)
